Στη σιδερένια γέφυρα του Ευρώτα

Alfred de Curzon «Άποψη του Ευρώτα στην κοιλάδα της Σπάρτης», Μάιος 1852

Αυτό το σχέδιο, μια από τις πιο ωραίες αυθεντικές απεικονίσεις του Ευρώτα, είναι σχεδόν άγνωστο καθώς αυτή είναι –πιστεύω– η πρώτη φορά που δημοσιεύεται, μετά την δημοσίευσή του το 1854 σε ένα επιστημονικό περιοδικό. Το ζωγράφισε ο Alfred de Curzon, ο οποίος ταξίδεψε στη Σπάρτη τον Μάιο του 1852 μαζί με δύο φίλους του, τον αρχιτέκτονα Σαρλ Γκαρνιέ (Charles Garnier) και τον συγγραφέα Εντμόν Αμπού, την περιγραφή του οποίου έχουμε ήδη δει. Το τοπίο της κοιλάδας του Ευρώτα τους γοήτευσε και, όπως γράφει ο Αμπού «οι δυο καλλιτέχνες πού ταξίδευαν μαζί μου και πού κάθε μέρα κατηγορούσαν την Ελλάδα ότι δεν διαθέτει πρώτα πλάνα, της τα συγχώρησαν όλα χάρη στον Ευρώτα και στη Λακωνία.»

Πιο γνωστό είναι ένα άλλο ωραίο τοπίο που ζωγράφισε ο Curzon στη Σπάρτη, και εικονίζει τον «Ταΰγετο όπως φαίνεται από το θέατρο της Σπάρτης», γιατί το δημοσίευσε ο σπουδαίος γεωγράφος και αναρχικός Ελιζέ Ρεκλύ (Elisée Reclus) στον πρώτο τόμο της μεγάλης Γεωγραφίας του (Nouvelle Géographie universelle, la terre et les hommes, vol. 1 Παρίσι, 1876, σ. 93.), μία από τις σημαντικότερες εκδόσεις του 19^ου αιώνα.

Στον ίδιο τόμο ο Ρεκλύ δημοσίευσε και ένα άλλο ενδιαφέρον σχέδιο του Curzon με τίτλο: «Μανιάτες και κάτοικοι της Σπάρτης».

Ο Alfred de Curzon (1820-1895) κέρδισε μια σχετική αναγνώριση, ζωγραφίζοντας τοπία, αλληγορίες, μυθολογικές και ιστορικές σκηνές, ενώ έκανε και τα σχέδια για τα ψηφιδωτά του φουαγιέ της περίφημης Όπερας του Παρισιού (του («Παλαί Γκαρνιέ») που έχτισε ο φίλος του, και συνταξιδιώτης του στη Σπάρτη, Σαρλ Γκαρνιέ, με αρχαιοελληνικά θέματα και επιγραφές, όπως αυτό εδώ με τον Κέφαλο και την Ηώ.

Υπάρχουν και άλλα σχέδια και πίνακες του Curzon για την περιοχή της Σπάρτης, όπως  η πιο κάτω ακουαρέλα που εικονίζει το μοναστήρι της Περιβλέπτου στο Μιστρά, δημοσιευμένη σε έναν τόμο μετά τον θάνατό του.

Ο Ευρώτας και ο Ταΰγετος, γύρω στο 1950

Η φωτογραφία αυτή προέρχεται από το βιβλίο του Robert Liddell, The Morea (Λονδίνο, 1958). Ο Άγγλος λογοτέχνης και κριτικός Robert Liddell (1908-1992), που έζησε πολλά χρόνια στην Ελλάδα και τη γνώρισε καλά, θέλησε με αυτή τη φωτογραφία να αποδείξει στους αναγνώστες του βιβλίου του ότι, όπως γράφει, «η Σπάρτη έχει ένα από τα πιο όμορφα ρομαντικά σκηνικά».

Δυστυχώς, αυτό ακριβώς το μοναδικό «σκηνικό», υποβαθμισμένο τις τελευταίες δεκαετίες και απροστάτευτο, απειλείται σήμερα με μια βίαιη καταστροφή από ένα ανούσιο φαραωνικό έργο.

Η μοναδική φωτογραφία του Γεφυριού του Κόπανου

Αυτή είναι η μοναδική γνωστή φωτογραφία του λεγόμενου «Γεφυριού του Κόπανου» -πριν γκρεμιστεί. Το γεφύρι χτίστηκε, μάλλον, το 1730 (ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, το 1749) και γκρεμίστηκε το 1902.

Δείτε πώς το ζωγράφισε ο Stackelberg το 1813, καθώς και τη φωτογραφία του Boissonas του 1903, με το γεφύρι γκρεμισμένο. Δείτε επίσης τη θέση του γεφυριού στον χάρτη του William Loring (με την πράσινη υπογράμμιση)

Η φωτογραφία έχει δημοσιευτεί στο: Ernst Reisinger, Griechenland. Schilderungen deutscher reisender. In zweiter, veränderter Auflage herausgegeben. Mit 90 Bildtafeln, davon 62 nach Aufnahmen der Preußischen Meßbildanstalt, Λειψία: Insel-Verlag, 1923. [α΄ έκδοση 1916]

Σπάρτη, κοντά στον Ευρώτα (δεκαετία του 1950)

φωτογραφία του Robert McCabe

Ο Robert McCabe επισκέφθηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα το 1954, ως φοιτητής του Πανεπιστημίου του Princeton. Επέστρεψε το 1955 και το 1957, με φορτηγό πλοίο από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η φωτογραφία είναι δημοσιευμένη στο βιβλίο του: Greece: Images of an Enchanted Land, 1954-1965 (Ελλάδα: Τα χρόνια της αθωότητας). Από το ίδιο βιβλίο προέρχεται και η παρακάτω εντυπωσιακή φωτογραφία του δρόμου προς τον Μυστρά.

Οι «μαγευτικές όχθες» του Ευρώτα, όπως τις είδε και τις ζωγράφισε το 1817 ο Didot

Το σχέδιο αυτό που εικονίζει τις όχθες του Ευρώτα, γεμάτες καλάμια, λεύκες και ροδοδάφνες, με τον Ταΰγετο στο βάθος, δημοσιευμένο το 1835 στο βιβλίο του Πουκεβίλ, Ελλάδα (Pouqueville, Grèce, Παρίσι: F. Didot frères, 1835), το ζωγράφισε το 1817 ο Ambroise-Firmin Didot. Ο Ambroise-Firmin ήταν γιος του Γάλλου εκδότη Firmin Didot, τον οποίον διαδέχθηκε μαζί με τον αδελφό του το 1827 στη διεύθυνση αυτού του περίφημου εκδοτικού οίκου. Υπήρξε μαθητής και γραμματέας του Κοραή στο Παρίσι, το 1816 βρέθηκε στην Κων/λη ως attaché στη γαλλική πρεσβεία και στις αρχές του 1817 στην ελληνική σχολή των Κυδωνιών (Αιβαλί). Φαίνεται πώς από εκεί έκανε, μαζί με άλλα μέλη της σχολής, το ταξίδι στην Πελοπόννησο.

Ο Ambroise-Firmin Didot (το όνομα του οποίου φέρει η οδός Διδότου στην Αθήνα, όπου βρίσκεται και η Γαλλική Σχολή Αθηνών) έγραψε και μία αφήγηση αυτού του ταξιδιού του στη Σπάρτη, την οποία δημοσίευσε, και πάλι, ο Πουκεβίλ στον πέμπτο τόμο του βιβλίου του Ταξίδι στην Ελλάδα (Pouqueville, Voyage dans la Grèce, 5 τόμοι, Παρίσι: Firmin Didot, 1820-1821), επειδή ο ίδιος ο Πουκεβίλ δεν ταξίδεψε καθόλου στη Λακωνία. Παραθέτω ένα κομμάτι της, όπου ο Didot  αναφέρεται καθώς φαίνεται και στην τοποθεσία του Ευρώτα που ζωγράφισε:

«Ο δίσκος της σελήνης χρύσιζε με τις ακτίνες του τις άκρες ενός διχτυού από λευκά σύννεφα που είχαν συγκεντρωθεί γύρω από τις κορυφές του Ταΰγετου και το πρώτο φως του ήλιου μας αποκάλυψε τις πανέμορφες γραμμές του που άρχιζαν να ζωγραφίζονται με κοκκινωπά χρώματα. Ατενίζοντας το μεγαλείο αυτού του θεάματος, φτάσαμε στο γεφύρι πάνω από το οποίο περνάει κανείς τον Ευρώτα. Ο Βασιλοπόταμος, όπως τον λένε οι σύγχρονοι, κάλυπτε τότε με τα νερά του όλο το πλάτος της κοίτης. Σε λίγο τα διάφανα νερά του, αλλά κι ολόκληρη η κοιλάδα της Λακεδαίμονος βάφτηκαν από το φως του άστρου της ημέρας που λαμπύριζε πάνω από τον κάμπο. Ξεπέζεψα από το άλογο μου για να σχεδιάσω το τοπίο που προσφερόταν στο βλέμμα μου. Όλα με γοήτευαν, λαγκάδια, δάση, πλαγιές, βουνά, και ακολουθούσα πεζός τη δεξιά όχθη του ποταμού, που στολίζεται πάντοτε από τα πανύψηλα καλάμια του και τις ροδο­δάφνες του, και δεν λείπουνε παρά οι ερωτευμένοι κύκνοι για να συμπληρώσουν τις εικόνες των ποιητών γι’ αυτές τις μαγευτικές όχθες. Μια βα­θιά γαλήνη, το ευωδιαστό πρωινό αεράκι, το βουητό των καταρρακτών του βασιλικού ποταμού, έκαναν απολαυστικό τον περίπατο μου. Βρισκόμουν σε κατάσταση έκστασης. […]

Φτάνοντας στο χωριό Μαγούλα, μερικές Λακεδαιμόνιες γυναίκες μας έγνευσαν να μπούμε στα μποστάνια που αρδεύονται από τα νερά του ποταμού Τίασα. Η όψη της περιοχής μ’έκανε να υποθέσω ότι πατούσαμε στον Πλατανιστά, εκεί όπου οι κόρες της Σπάρτης, στεφανωμένες με υάκινθους, τραγουδώντας, μέσα στους σεμνούς χορούς τους, τον επιθαλάμιο της Ελένης και του Μενελάου. Οι όχθες του Ευρώτα που αντηχούσαν από τα τραγούδια ενός υμέναιου, τόσο ιερά σφραγισμένου και τόσο μοιραίου για τους Έλληνες, έφερναν στο νου την τοποθεσία της σκηνής που μας περιγράφει ο Θεόκριτος. […] με περικύκλωναν αμέτρητες κληματαριές που σμίγανε τα κλαδιά τους με τις μουριές, τις λεμονιές και τις ροδιές, που έμπλεκαν τους πορφυρούς και χρυσαφένιους καρ­πούς τους, σχηματίζοντας αψίδες από λουλούδια και φυλλώματα. Άπλωσα την κάπα μου κάτω από το φύλλωμα μιας πορ­τοκαλιάς εντυπωσιακού μεγέθους, κι αφού ξεκουράστηκα μερικές στιγμές, κατηύθυνα τα βήματά μου προς τον τόπο όπου βρισκόταν κάποτε η Σπάρτη, που ο Σιμωνίδης ονομάζει δαμάστρα ανθρώπων [δαμασίμβροτον]»

Κεαδική Μενίδα (Squalius keadicus): ο τελευταίος Σπαρτιάτης

του Λεωνίδα Βαρδάκα

Η Κεαδική Μενίδα με επι­στημονική ονομασία Squalius keadicus, έχει χαρακτηρισθεί ως ένα από τα πλέον απειλούμενα ενδημικά ψάρια των εσωτερικών υδάτων της Ελλάδας. Η κατα­νομή του είδους περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στον ποταμό Ευρώτα, σε ορισμένους παραποτάμους του καθώς και στον γειτονικό Βασιλοπόταμο, που κάποτε συνδεόταν με τον Ευρώτα. Με λίγα λόγια, το μικρό αυτό ψαράκι κολυμπά μόνο σε λακωνικά νερά.

Η Μοναδικότητα του Εί­δους

Η Κεαδική Μενίδα αποτελεί ένα ζωντανό απολίθωμα μιας ολόκληρης οικογένειας ψαριών (Κυπρινοειδών), με αξιοθαύ­μαστο ενδιαφέρον για την εξελικτική τους ιστορία. Έχει ήδη αποδειχθεί μια μακρινή φυλογενετική σχέση με είδη της Ισπανίας. Αυτό το στοιχείο υπο­δηλώνει επικοινωνία των υδάτι­νων συστημάτων της Ελληνικής και της Ιβηρικής Χερσονήσου, πιθανόν μέσω της Μεσογείου, περίπου πριν από 5.5 εκ. χρόνια. H επιβίωση του μοναδικού αυτού ψαριού μέχρι σήμερα οφείλεται κυρίως στη γεωγραφική θέση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ποταμού Ευρώτα. Πράγμα­τι, η λακωνική γη ή καλύτερα τα λακωνικά νερά, πρόσφεραν στο είδος καταφύγιο και ταυτό­χρονα γεωγραφική απομόνωση, εμποδίζοντας ουσιαστικά τον εποικισμό του ποταμού με άλλα παρόμοια είδη. Σύμφωνα με Έλληνες γενετιστές, η γενετική διαφοροποίησή του, ξεκίνησε πριν 5.5 εκατ. χρόνια, ωστόσο μια άλλη υπόθεση αναφέρει ότι η διαφοροποίηση ξεκίνησε ακόμα πιο νωρίς, δηλαδή πριν από 10.6 εκατ. χρόνια. Όποια και από τις δυο υποθέσεις να είναι σωστή, το σίγουρο είναι ότι το S. keadicus είναι ένα από τα αρχαιότερα ευ­ρωπαϊκά είδη ψαριών και για το λόγο αυτό χρησιμοποιείται συ­χνά από Ευρωπαίους γενετιστές σαν βάση για τις φυλογενετικές συγκρίσεις στην αποσαφήνιση της ιστορικής εξέλιξης των Ευ­ρωπαϊκών Κυπρινοειδών.

Η Ζωή του Πολεμιστή

Η Κεαδική Μενίδα απαιτεί ψυχρά, τρεχούμενα νερά με με­γάλες συγκεντρώσεις οξυγόνου. Είναι ένα πολύ ενεργητικό ψάρι, ικανό να αντισταθεί σε γρήγορη ροή. Ωστόσο, στα νεαρά στάδια της ζωής του χρειάζεται προστατευμένες περιοχές με μικρή ροή. Προτιμά κυρίως σημεία του πο­ταμού με χαλικώδες υπόστρωμα, κρύβεται σε μεγάλες βυθισμένες ρίζες δέντρων, ωστόσο μπορεί να εντοπιστεί και σε υδρόβια βλάστηση. Αναπαράγεται από τα μέσα Απριλίου – αρχές Μαΐου, εναποθέτοντας κολλώδη κιτρινωπά αυγά, σε βαθιά καλά οξυγονωμένα σημεία με πετρώ­δες υπόστρωμα παρουσία ριζών, ενώ τρέφεται με έντομα και μια ποικιλία ασπόνδυλων. Το μέγε­θος του είδους φτάνει μέχρι τα 25 εκατοστά και ζει περίπου 5-6 χρόνια.

 Τα Βέλη

Τα θανάσιμα βέλη που απειλούν τον Σπαρτιάτη πολεμιστή με εξαφάνιση εκτοξεύονται από τις δραστηριότητες του τοπικού πληθυσμού της Λακωνίας. Η κυριότερη απειλή για το είδος είναι η υπεράντληση των επι­φανειακών υδάτων κυρίως για αγροτική χρήση. Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότερα τμήματα του ποταμού στερεύουν από την αλόγιστη χρήση των υδάτων, με αποτέλεσμα να πε­ριορίζεται ο ζωτικός χώρος του είδους. Επιπλέον, η παράνομη και ανεξέλεγκτη αφαίρεση χαλικιών από διάφορα σημεία του ποταμού, αλλά και η ευθυγράμ­μιση της κοίτης και των όχθεων καταστρέφουν όλα τα πιθανά αναπαραγωγικά πεδία του είδους και εξαφανίζουν όλα τα σημεία. όπου θα μπορούσε το είδος να επιβιώσει κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Οι Ασπίδες

Τα προβλήματα που αντιμετωπί­ζει η Κεαδική Μενίδα, και κατ’ επέκταση ο ποταμός Ευρώτας, είναι δεδομένα. Αυτό που δεν είναι δεδομένο είναι το πως θα αντιδράσουμε: Λάκωνες, τοπικοί φορείς, Πολιτεία. Περίπου πριν από 2.500 χρόνια, η αντίδρασή μας θα ήταν αυτονόητη. Ασπίδα στο δεξί χέρι ώστε να προφυλάσσουμε τον διπλανό μας και όλοι μαζί την πόλη μας. Αυτή είναι η μόνη λύση και τώρα. Αν θέλουμε να σώσουμε την ιστορία μας και τη φυσιογνωμία του τόπου μας. Και αυτή τη φορά δεν θα έχουμε απέναντί μας Αθάνατους αλλά τους ίδιους μας τους εαυτούς.

 Λεωνίδας Βαρδάκας

Ιχθυολόγος – Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών

louisvard@gmail.com

(Έχει δημοσιευθεί στον Πολυδεύκη, Τριμηνιαία έκδοση του Πολιτιστικού Συλλόγου Καστορείου “O Πολυδεύκης”, τεύχος 9, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2010)

Théodore Rousseau: ο «αντάξιος του Ευρώτα» ποταμός Λιζόν

Το σχέδιο αυτό με τίτλο «Οι πηγές του ποταμού Λιζόν» είναι του Théodore Rousseau (1812-1867), ενός ζωγράφου πολύ σημαντικού για την εξέλιξη της τοπιογραφίας, αλλά και γενικότερα της αγάπης του φυσικού τοπίου. «Κοιτάξτε τον Λιζόν», έλεγε ο Rousseau δείχνοντας αυτό το σχέδιο στους φίλους του, «δεν είναι αντάξιος του Ευρώτα;» Αυτό είναι ένα ακόμα δείγμα για το πώς ο Ευρώτας δεν ήταν απλά διάσημος για την ιστορία του και τους μύθους του, αλλά εθεωρείτο και ένα πρότυπο φυσικής ομορφιάς που είχε γίνει γνωστή μέσα από ζωγραφικά έργα και χαρακτικά, όπως αυτό του Stackelberg.

Ο μικρός ποταμός Λιζόν (Lison), που βρίσκεται στην περιοχή του όρους Γιούρα στην ανατολική Γαλλία, σχετίζεται και με την καθιέρωση της νομοθεσίας προστασίας του περιβάλλοντος. Μετά από μία δικαστική διαμάχη των κατοίκων του χωριού Nans-sous-Sainte-Anne εναντίον ενός μυλωνά που ήθελε να διαμορφώσει τις πηγές του ποταμού, ο τοπικός βουλευτής Charles Beauquier (που ήταν από τους πρωτεργάτες της Εταιρείας για την προστασία των τοπίων και της αισθητικής της Γαλλίας) πέτυχε την ψήφιση, το 1906, του πρώτου νόμου προστασίας του περιβάλλοντος και του τοπίου, γνωστού ως «νόμου Beauquier. Ο ποταμός Λιζόν χαρακτηρίστηκε προστατευόμενος από τον Μάιο του 1912.

Αν είχαν τον δικό μας, τον αυθεντικό, Ευρώτα σε κάποια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, η προστασία του θα είχε ξεκινήσει εδώ και έναν αιώνα. Στη δική μας, δυστυχώς, εν έτει 2013, προσπαθούν ακόμα να ολοκληρώσουν την καταστροφή του, έτσι ώστε σε λίγο να μην υπάρχει πια αντικείμενο προστασίας.

Η σχεδιαζόμενη καταστροφή του Ευρώτα

Φωτογραφία του Antoine Bon, πριν το 1932

Ο Ευρώτας κοντά στην Σπάρτη –η κοίτη του και τα νερά του, το οικοσύστημά του και το τοπίο του– έχει υποστεί στις τελευταίες δεκαετίες πολλές αρνητικές επεμβάσεις, έχει υποφέρει από την αδιαφορία και την κακομεταχείριση. Τώρα όμως απειλείται με την μεγαλύτερη, την πλέον βάρβαρη και ανεπανόρθωτη καταστροφή.

Πρόκειται για τον νέο δρόμο-γέφυρα που σχεδιάζεται από την Περιφέρεια Πελοποννήσου, σαν «παραλλαγή» της κυρίας εισόδου στην Σπάρτη, προέκταση της οδού Λυκούργου (του κεντρικού δρόμου της πόλης στον άξονα Ανατολή-Δύση).

Δεν πρόκειται για έναν απλό δρόμο, αλλά για την ανόρθωση ενός φαραωνικού τείχους από τσιμέντο, άσφαλτο και μπάζα, μήκους ενός χιλιομέτρου ύψους μέχρι 7 μέτρων και πλάτους άνω των 30, το οποίο κυριολεκτικά θα κόψει κάθετα όλη την περιοχή του Ευρώτα, την πλατιά χαλικόστρωτη κοίτη του, το παρόχθιο δάσος και τους γύρω πορτοκαλεώνες και ελαιώνες. Μέσα στην κοίτη του ποταμού θα χτιστεί μια τσιμεντένια γέφυρα μήκους 185 μέτρων, που θα στηρίζεται σε 7 μεγάλες τσιμεντένιες βάσεις.

Ένα τέτοιου είδους έργο θα είχε καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις για τον ποταμό, τις όχθες του και το ευαίσθητο οικοσύστημά του, σε οποιοδήποτε σημείο και αν γινόταν. Δεν θα έπρεπε να γίνει παρά μόνον εφόσον υπήρχε επιτακτική ανάγκη και με την μεγαλύτερη δυνατή προσοχή. Το συγκεκριμένο έργο, όμως, όχι μόνο είναι αδικαιολόγητο –καθώς βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από την υπάρχουσα γέφυρα–, όχι μόνο γίνεται χωρίς καμιά προσοχή για το περιβάλλον, αλλά καταστρέφει ένα κομμάτι του Ευρώτα που είναι ιδιαίτερα σημαντικό, για πολλούς λόγους:

• Πρόκειται για ένα κομμάτι ιδιαίτερης ομορφιάς, που (παρά τις επεμβάσεις και τη μη προστασία του) είχε μέχρι σήμερα την τύχη να διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό την αυθεντικότητά του. Για ένα τοπίο που συνδυάζει την –πολύ πλατιά στο σημείο αυτό– κοίτη του ποταμού, την παρόχθια βλάστηση, τις γύρω καταπράσινες καλλιεργημένες εκτάσεις και τους μοναδικούς κόκκινους λόφους των Μενελάιων στην ανατολική όχθη, ένα τοπίο που έχουν θαυμάσει αναρίθμητοι περιηγητές και καλλιτέχνες.

• Πρόκειται για το κομμάτι του Ευρώτα με τη μεγαλύτερη αρχαιολογική και ιστορική αξία, για το αυθεντικό σκηνικό τόσων μύθων και τόσων ιστοριών (της Λήδας και της Ελένης, του Πλατανιστά όπου γυμνάζονταν οι Σπαρτιάτες, κ.ο.κ). Ο «δρόμος»-τείχος θα σκεπάσει οριστικά χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα αρχαιολογικού χώρου. Στο μέρος αυτό, που είναι κοντά στον Ιερό της Ορθίας Άρτεμης, βρισκόταν η κώμη των Λιμνών και δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς αρχαιολόγος για να γνωρίζει ότι κάτω από το έδαφος υπάρχουν αρχαιότητες όλων των εποχών. Το έργο σχεδιάζεται να γίνει ακριβώς ανάμεσα στα δύο σημαντικότερα ιερά της αρχαίας Σπάρτης, το ιερό της Ορθίας Άρτεμης και το Μενελάιο, και θα αποκόψει ανεπανόρθωτα τη δυνατότητα επικοινωνίας τους μέσα από το φυσικό τοπίο του Ευρώτα, κάτι που θα έπρεπε να είναι βασικό στοιχείο κάθε ορθολογικού σχεδιασμού για την περιοχή.
• Πρόκειται για το κομμάτι του Ευρώτα που βρίσκεται δίπλα στην πόλη της Σπάρτης, και που επομένως θα μπορούσε και θα έπρεπε να είναι ένας αληθινός πνεύμονας της πόλης. Ένας χώρος που, συνδυάζοντας περιβαλλοντικά, αισθητικά και ιστορικά στοιχεία, και ευρισκόμενος λίγα μόλις λεπτά με τα πόδια από το κέντρο της πόλης, όχι μόνο δεν θα έπρεπε να καταστραφεί με τέτοιον βάρβαρο τρόπο, αλλά να θα έπρεπε προστατευθεί ως κόρην οφθαλμού, να αναβαθμιστεί και να γίνει προσβάσιμος και ελκυστικός στους κατοίκους της πόλης και τους επισκέπτες της.

Δεν πρόκειται λοιπόν, για ένα –σύμφωνα με την στερεότυπη έκφραση των πολιτικών– «έργο πνοής», αλλά για μία καταστροφή που υπονομεύει τις πραγματικές δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής. Το βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτει αυτή η πόλη και αυτή η περιοχή, η πραγματική βάση για οποιαδήποτε ουσιαστική μελλοντική ανάπτυξη, είναι η γη της, το περιβάλλον και η ιστορία, είναι η δυνατότητα να προσφέρει ποιότητα ζωής και πολιτισμό στους κατοίκους, μοναδικές και αυθεντικές εμπειρίες στους επισκέπτες. Όταν οι ίδιες οι αρχές πρωτοστατούν στην ακύρωση αυτού του μεγάλου πλεονεκτήματος, δίνοντας το παράδειγμα και στους ιδιώτες, στην ουσία καταστρέφουν το μέλλον της περιοχής.