Ο Φλωμπέρ στη Σπάρτη και οι «άγριοι» ως ζωολογικά εκθέματα: η αντιστροφή.

«Όσο ψάχνουμε να βρούμε κάποιο κατάλυμα, ένα πλήθος από εξήντα ως ογδόντα άτομα μας παρατηρεί, μας ακολουθεί στο καφενείο όπου καταφεύγουμε, και σχηματίζει κύκλο γύρω μας να μας κοιτάζει: μου φαινόμαστε σαν άγριοι που τους παρουσιάζουν στην αίθουσα χορού του Valentino, που πληρώνεις για να τους δεις.»

Αυτά γράφει στο ημερολόγιό του ο Γκυστάβ Φλωμπέρ τον Ιανουάριο του 1851, όταν πέρασε, μαζί με τον φίλο του Μαξίμ ντε Καν, από την -πολύ μικρή τότε- πόλη της Σπάρτης (δες εδώ για το πώς  περιγράφει το τοπίο της).

Η σκηνή είναι τυπική για την εποχή που οι δυτικοευρωπαίοι ταξιδιώτες ήταν σχετικά σπάνιοι στην Ελλάδα. Μέσα στο πλήθος των περίεργων ντόπιων, ο Φλωμπέρ αισθάνεται ότι εκτίθεται ως εξωτικό ζώο. Το θέαμα που είχε δει στο Παρίσι, εδώ αντιστρέφεται: ο ίδιος βρίσκεται τώρα στη θέση του «άγριου» που τον παρατηρούν σαν κάτι αξιοπερίεργο. Φυσικά, η αντιστροφή είναι μόνο συγκυριακή και μάλλον επιφανειακή: ο Φλωμπέρ εξακολουθεί  να είναι βέβαια ένας προνομιούχος δυτικός περιηγητής, σαν αυτούς που συνήθως κοιτάζουν τους ντόπιους με ένα ανάλογο βλέμμα· ενώ οι «άγριοι» που εκτίθονταν στην Ευρώπη ήταν τα θύματα, και η έκφραση, της μακράς και πολύ σκληρής ιστορίας του δυτικού ρατσισμού και ιμπεριαλισμού. Η παραπάνω φωτογραφία, τραβηγμένη στις Βρυξέλλες το 1958, δείχνει μέχρι πόσο πρόσφατα φτάνει αυτή η ιστορία των «ζωολογικών κήπων» με ανθρώπους, που λειτουργούσαν στις αποικιοκρατικές χώρες τον 19ο και 20ο αιώνα. (δες σχετικά εδώ)