Εκεί που κύλησαν τα ποτάμια

ένα ποίημα του Luigi Durazzo

Χαμηλώνουν τα μάτια

πάνω στα υψώματα της Σπάρτης

για να σκεπάσουν τα ρήγματα

σαν ανάλαφρες νιφάδες.

 

Ξαναβλέπω τα σμήνη

τη μακρινή θάλασσα

απόλυτο απόθεμα ρευμάτων

και τα καταστροφικά σχίσματα.

 

Ανάμεσα στις ρωγμές

το υπόλοιπο χιόνι

έντυσε με δάκρυα

που αργοκυλούν

με το βήμα του ρετσινιού

για να ξαναγεμίσει τις κοίτες

εκεί που κύλησαν τα ποτάμια.

από το: Luigi Durazzo, Έξοδος, μετάφραση Νέλλη Αντωνούλη – Κωνσταντίνος Νίκας, εκδ. Ύψιλον: Αθήνα, 2008 (Esodo, Bologna: 1998)

DOVE CORSERO I FIUMI

Calano gli occhi

sulle alture di Sparta

a ricoprire le fratture

come morbidi fiocchi.

Rivedo gli sciami

il mare lontano

riserva assoluta dei flussi

e i disastrosi scismi.

Tra le crepe

la neve residua

si è vestita di lacrime

e lentamente scende

al passo delle resine

a ricolmare i letti

dove scorsero i fiumi.

Τον Luigi Durazzo τον γνώρισα στο Βαθύ της Μάνης, όπου εδώ και πολλά χρόνια περνάει τα καλοκαίρια του, δίπλα στο ποταμάκι που βγαίνει στην αμμουδιά. Όπως λέει το βιογραφικό του σημείωμα, γεννήθηκε το 1947 στο Monte di Precida, κοντά στην Νάπολη και στην αρχαία Cuma, όπου εργάζεται σαν καθηγητής στο Λύκειο και σαν μεταφραστής. Έχει σπουδάσει φιλολογία και φιλοσοφία στη Χαϊλδεβέργη και στη Νάπολη και έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. Τα τελευταία χρόνια έχει αφοσιωθεί στα προβλήματα της Μεσογείου, την οικολογι­κή κατάσταση, την ειρήνη και την συνεργασία ανάμεσα σε διαφορετι­κούς πολιτισμούς και κουλτούρες.

Έχει δημοσιεύσει αρκετές ποιητικές συλλογές, μία από την οποίες, με τίτλο Έξοδος, έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά, και αρκετές μελέτες, ανάμεσα στις οποίες και μία για την ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου (L’unità di psiche e mondo nel fuoco della storia: La poesia di Nikiforos Vrettakos, Νάπολη, 2000).

«Κυκλική δόξα»: ένα ποίημα του Γιάννη Ρίτσου γραμμένο στο Μυστρά το 1954

                                               ΚΥΚΛΙΚΗ ΔΟΞΑ

1. Η δίψα και το ανένδοτο άστρο

ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ πλατάνια κι ο Ταΰγετος
η καμπάνα μιλώντας εκείνα που ποτέ δε μιλήσαμε
κι αυτή η μεγάλη σκιά που αλλάζει όλο το φως σε κατάνυξη.

Είναι ο έρωτας κάτου απ’ το βράχο,
Μέσα στο βράχο,
πάνου απ’ το βράχο.

Κωνσταντίνος Καβάφης, «Εν Σπάρτη»

Με την ευκαιρία της επετείου της γέννησης αλλά και του θανάτου του Κωνσταντίνου Καβάφη (γεννήθηκε 29 Απριλίου του 1863 -με το νέο ημερολόγιο και πέθανε 29 Απριλίου του 1933), ακούστε το ποίημά του “Εν Σπάρτη”, όπως το διαβάζει ο Γιάννης Τσαρούχης, σε ηχογράφηση του Ανδρέα Εμπειρίκου. (Πατήστε πάνω στον τίτλο:)

Κ. Καβάφης, «Εν Σπάρτη». Διαβάζει ο Γ. Τσαρούχης

Δεν ήξερεν ο βασιλεύς Κλεομένης, δεν τολμούσε —

δεν ήξερε έναν τέτοιον λόγο πώς να πει 

προς την μητέρα του: ότι απαιτούσε ο Πτολεμαίος

για εγγύησιν της συμφωνίας των ν’ αποσταλεί κι αυτή

εις Aίγυπτον και να φυλάττεται·

λίαν ταπεινωτικόν, ανοίκειον πράγμα.

Κι όλο ήρχονταν για να μιλήσει· κι όλο δίσταζε.

Κι όλο άρχιζε να λέγει· κι όλο σταματούσε.

 

Μα η υπέροχη γυναίκα τον κατάλαβε

(είχεν ακούσει κιόλα κάτι διαδόσεις σχετικές),

και τον ενθάρρυνε να εξηγηθεί.

Και γέλασε· κ’ είπε βεβαίως πηαίνει.

Και μάλιστα χαίρονταν που μπορούσε νάναι

στο γήρας της ωφέλιμη στην Σπάρτη ακόμη.

Όσο για την ταπείνωσι — μα αδιαφορούσε.

Το φρόνημα της Σπάρτης ασφαλώς δεν ήταν ικανός

να νοιώσει ένας Λαγίδης χθεσινός·

όθεν κ’ η απαίτησίς του δεν μπορούσε

πραγματικώς να ταπεινώσει Δέσποιναν

Επιφανή ως αυτήν· Σπαρτιάτου βασιλέως μητέρα.

 

 

Ο Ευρώτας στην πρώτη σελίδα (2): ένα άρθρο του 1840 και οι στίχοι του Παναγιώτη Σούτσου

«Ο ποταμός Ευρώτας», Αποθήκη των ωφελίμων γνώσεων, Απρίλιος 1840, σ. 49-51.

Το περιοδικό Αποθήκη των ωφελίμων γνώσεων εκδιδόταν στη Σμύρνη από το 1837 ως το 1844, με πρωτοβουλία προτεσταντών μισσιονάριων. Ήταν το ελληνικό ανάλογο του επιτυχημένου βρετανικού περιοδικού Penny Magazine. Από εκεί –όπως έχουμε δει σε παλαιότερη ανάρτηση– προέρχεται το χαρακτικό που εικονίζει την παλιά τοξωτή γέφυρα του Ευρώτα (που είναι έργο του Stackelberg). Αλλά και το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου είναι μετάφραση από το αντίστοιχο άρθρο του Penny Magazine. Έχει ωστόσο προστεθεί στην αρχή ένα ποίημα, χωρίς όμως να αναφέρεται το όνομα του ποιητή. Πρόκειται για ένα κομμάτι ενός μεγαλύτερου ποιήματος, γραμμένου από έναν από τους πιο γνωστούς Έλληνες ποιητές εκείνης της εποχής, τον Παναγιώτη Σούτσο, με τίτλο «Ο ερχομός του Όθωνος στην Ελλάδα, ή τα ερείπια της παλαιάς Σπάρτης», που είχε δημοσιευθεί -στην πρώτη του μορφή- στην εφημερίδα Ήλιος του Ναυπλίου τον Δεκέμβριο του 1833. Ένα ποίημα με πολύ έντονη την χαρακτηριστική ρομαντική μελαγχολία, εμπνευσμένο κυρίως από το διάσημο Οδοιπορικό του Σατωμπριάν. Επίσης, στο τέλος του άρθρου έχει προστεθεί μια μικρή αναφορά στην πρόοδο της νεοσύστατης Νέας Σπάρτης (η οποία δεν είχε ακόμα ιδρυθεί το 1833, όταν δημοσιεύτηκε το άρθρο του Penny Magazine).

Παραθέτω του στίχους του ποιήματος του Σούτσου για ευκολότερη ανάγνωση:

Kύλλα, της Σπάρτης ποταμέ, τα ρεύματά σου κύλλα!

Eις τον αφρόν σου τα ωχρά και μαραμένα φύλλα

Tου κρύου φθινοπώρου

Mε σιωπήν ακολουθούν το βροντερόν σου κύμα·

Kαθώς αυτά, σ’ακολουθώ σιωπηλός, με βήμα

Θρηνούντος οδοιπόρου.

Που είν’Eυρώτα οι καιροί εκείν’ οι δοξασμένοι,

Ως κύκνος, όταν έπαιζεν η θαυμαστή Eλένη

στα κρύσταλα νερά σου,

Kαι με τον Aγησίλαον ο ήρως ο Θηβαίος

Oπόταν ηγωνίζετο ακούραστος, δρομαίος

Ωσάν τα ρεύματά σου;

Hχώ αρχαία δεν λαλεί την σήμερον καμμία.

Kατήφεια και σιωπή και θλίψις κ’ ερημία

την όχθην σου κατέχει,

Kαι άλλο δεν ακούγεται παρά των καλαμώνων

O συριγμός, και η βοή του κύματός σου μόνον,

οπού βροντά και τρέχει.

Nα του Λυκούργου η πατρίς, η γη των αθανάτων,

H γη μεγάλων πράξεων, μεγάλων ονομάτων!

Ώ της Πελοποννήσου

Bασίλισσα! ώ Σπάρτη μου! σ’ ασπάζομαι με σέβας,

K’ εγγίζουσα τους πόδας μου με πυρπολεί τας φλέβας

Η γηραλέα γη σου.

Θρηνώδης θέα!.. σκέλεθρον της γης η πρώτη χώρα·

Kαι εις το κενοτάφιον του Λεωνίδου τώρα

Mανδρίζονται οι βόες·

Tου Kλεομένους, σπήλαιον, ή αχυρών ο οίκος·

Kαι τα θηρία κατοικούν η λέαινα, ο λύκος,

όπου οι πρώτοι νόες.

Πωλ Μπουρζέ, Το φάντασμα της Ελένης

Evelyn de Morgan, Helen, 1898

Το ποίημα αυτό ο Πώλ Μπουρζέ, από τους σημαντικότερους Γάλλους λογοτέχνες της εποχής, το έγραψε όταν επισκέφθηκε τη Σπάρτη, το Μάρτιο του 1893 (δείτε εδώ και το γαλλικό πρωτότυπο).

Ήταν ένα γλυκό πρωί της γλυκιάς ελληνικής Άνοιξης.

Μέσα στον ελαφρύ αέρα κυμάτιζε μια πνοή νιότης,

μεγάλα πορφυρά άνθη γέμιζαν σαν αστέρια τη χλόη,

και γκριζοκόκκινα βουνά έκλειναν τον ορίζοντα

στον οποίο δέσποζαν οι χιονισμένες κορφές του ψηλού Ταΰγετου.

Γιάννης Ρίτσος, από την «Ελένη», 1970

(το τοπίο είναι από το πανόραμα του Ευρώτα του Dominique Papety)

Paul Bourget, Le Fantôme d’Hélène

C’était un doux matin du doux printemps de Grèce.

Dans l’air léger flottait un souffle de jeunesse,

De larges fleurs de  pourpre étoilaient le gazon,

Et des monts d’un gris roux enserraient l’horizon

Que dominaient les pics neigeux du grand Taygète.